آموزش از طریق همیاری- قسمت دوم

یادگیری از طریق همیاری- قسمت دوم

فصل چهارم- ایجاد وابستگی مثبت

      در روش همیاری وابستگی مثبتی بین اعضا به وجود می­آید، به نحوی که افراد درک می­کنندکه پیروزی یا شکست برای همه اعضای گروه است نه یک نفر؛ و  همچنین همه بایستی فعال باشند و در خدمت گروه، یعنی راهی برای سواری مجانی گرفتن، وجود ندارد.

    راه­های مختلف ایجاد وابستگی مثبت:

- دادن نقش­های متفاوت به اعضای یک گروه: خواننده، ثبت کننده ،گزارشگر، وارسی کننده و ..... .

- تقسیم وظایف: واگذاری بخشی از وظیفة گروه به هر عضو گروه.

- ایجاد روحیة گروهی. در اولین جلسةکار گروهی دانش آموزان وقت داشته باشند تا یک حالت هویت گروهی       در آن­ها ایجاد شود: برای گروه شان اسم انتخاب کنند، یا یک نشان (آرم) برای خودشان بسازند یا حتی یک شعار.

- جورچین، راهبردی پیجیده برای ایجاد وابستگی مثبت درون گروهی و برون گروهی در حین فعالیت گروه­ها است که دارای مراحل زیر است: 

     1- مجموعه ای از اطلاعات را به چند بخش تقسیم کنید؛

     2- هر فرد در گروه مسؤل یک بخش از اطلاعات می شود؛

     3- هر دانش آموز اطلاعات لازم در موضوع مربوط به خود را جمع آوری و فرا می­گیرد؛

     4 - هر دانش آموز برحسب موضوعش به گروه­های تخصصی می­رود. تعداد گروه­های تخصصی- که از گروه­های مختلف اما با موضوع واحد هستند-، به تعداد بخش­هایی که یک دسته از اطلاعات تقسیم شده اند، بستگی دارد. مثلا اگر معلمی در همان مرحلة اول جورچین، مجموعه­ای از اطلاعات را به سه بخش تقسیم کرده و هر بخش را به یکی از اعضای تمامی گروه ها واگذار کرده باشد بایستی سه گروه تخصصی تشکیل داد.

    5- در گروه تخصصی، دانش آموزان که از گروه­های مختلف اما با موضوع واحد هستند، آن چه آموخته­اند را با هم مرور می­کنند و به کمک یکدیگر نواقص و ابهامات را برطرف می­کنند. این کار موجب می شود که هر دانش آموز بطور کامل به موضوع مربوط به خود مسلط شود.

      6- هر فرد به گروه خود باز می­گردد و به نوبت مطلبی را که یاد گرفته­اند به هم گروه­های خود می­آموزند.

   دو توصیة ساده و مهم معلم به دانش آموزان: یکدیگر را به نام صدا زدن+ تشویق همیاران خود. استفاده دانش آموزان از این دو مهارت سبب می­شود که گروه­های همیار آن­ها خیلی سریع به محل مورد علاقه­ی آنها تبدیل شود؛ محلی که در آن احساس ارزشمند بودن می­کنند و از یادگیری لذت می­برند.

مشکل نمره­های گروهی

      دادن یک نمره به گروه شاید مورد اعتراض والدین فرزندان تیز هوش و قوی­تر قرار گیرد. نمرة گروهی موقعی مناسب ترین روش است که مشارکت همة دانش آموزان در بدست آمدن محصول گروه، روشن باشد.

   مشکل دیگر هنگامی است که دانش اموزی هر قدر گروه به او فشار بیاورد، کار خودش را انجام نمی­دهد. در چنین وضعیتی معلم باید مداخله کند و از افراد گروه برای وادار به کار کردن دانش آموز متمرد حمایت کند. سرانجام ممکن است تصمیم بگیرد که آن دانش اموز را از گروه بیرون بیاورد.

    دانش آموزان باید متقاعد شوند که گروه­های همیاری به یادگیری کمک می­کنند ولی جای یادگیری آن­ها را نمی­گیرند. از هر فرد عضو گروه بخواهیم همة کارهای گروه را امضا کند و بدین وسیله مسؤلیت خود را به یاد داشه باشد.

فصل پنجم- آموزش مهارت­های اجتماعی

مهارت­های اجتماعی خود به سه دسته تقسیم می­شوند:

     الف- مهارت­های پایه؛ حداقل مهارت­هایی است که گروه بدون آنها هیچ کاری از دستش برنمی آید: وارد شدن آرام و سریع به گروه- آرام صحبت کردن- تا آخر کار همراه گروه ماندن- گوش دادن به حرف دیگران- دانستن وظیفة خود.

       ب- مهارت­های کارکردی؛ اعضا را قادر می­سازد به نحو مؤثری با یک دیگر کار کنند: نوبت گرفتن- نظر خود را بیان کردن-  تشویق دیگران به مشارکت-  قدردانی از مشارکت دیگران-  متمرکز نگهداشتن گروه بر روی وظیفه­اش.

     ج- مهارت­های پیچیدة تفکر: تفسیر- تحلیل روند کار گروه- ترکیب چند نظر- ارزیابی کار گروه- انتقاد کردن از نظر نه از شخص.

     البته لازم نیست که همة این مهارت­ها را به دانش آموزان خود آموزش بدهیم. شرایط سنی، توان ذهنی و پایة تحصیلی در این امر دخالت دارد.

   راه­های آموزش و تقویت  مهارت­های اجتماعی:

ü     آن مهارت را با کلمه­هایی که دانش آموزان می­فهمند تعریف کنید.

ü     کمک کنید تا نیاز به آن مهارت را حس کنند.

ü     دانش آموزان خودشان آن مهارت را توصیف کنند(کارهایی که باید انجام دهند را فهرست کنند).

ü     از دانش آموزان بخواهید آن مهارت را تمرین کنند و به دفعات لازم تکرار کنند.

ü     باید در صورت لزوم به طور منظم به مهارت­های اولیه بازگشت و تمرین بیشتری کرد.

ü     هنگام تدریس مهارت­های اجتماعی تا جایی که به فکرتان می­رسد از وسایل کمکی بصری استفاده کنید. مثلا برای مهارتی نظیر تشویق مشارکت دیگران، دانش آموزان می­توانند روی یک نوار کاغذی هر قدر که بخواهند مطالب با مزه بنویسند و شما آنرا روی دیوار کلاس یا بالای تخته آویزان کنید.

ü     آموزش یک مهارت متوقف نمی­شود تا این که استفاده از آن به صورت عادت درآید.

فصل ششم- شیو­­ه­های مراقبت از تعامل دانش آموزان

1-     تهیة برگه یا چک لیست برای جمع­آوری اطلاعات. هنگام بازخورد دادن و نشان دادن اطلاعات ثبت شده، توصیف کننده باشید نه ارزشیاب.

2-     وارد کردن دانش آموزان در ارزشیابی رفتار خودشان:

        الف- خودپایی دانش آموزان؛ چک لیستی از مهارت­های مورد نطر با کلماتی مانند تمام اوقات، بیشتر اوقات، گاهی اوقات و بندرت تهیه و دانش آموزان هر گروه با توجه به فعالیت هایشان به آن پاسخ دهند.

        ب- استفاده از دانش­آموزان به عنوان مشاهده­گر: به محض این­که دانش­آموزان شما به کار جمعی عادت کردند می­توانید از دانش­آموزان برای مشاهده­ی کار گروه­ها کمک بگیرید. در این صورت آن­ها می­توانند تا نکات بیشتری در مورد مهارت­های اجتماعی بیاموزند و استفاده از این مهارت­ها نزد خودشان تقویت می­شود و وقت شما تا اندازه­ای آزاد می­شود. آن­ها می­فهمند که شما هم نمی­توانید متوجه همه­ی چیزهایی شوید که در گروه آن­ها رخ می­دهد + فرد علاقه­مند به سلطه بر گروه وقتی مشاهده­گر شد، می­بیند که گروه بدون مشارکت وی نیز به خوبی عمل می کند؛ و در نتیجه ممکن است از این رویه دست بردارند.

 پاداش دهی و تحکیم موفقیت در مهارت­های اجتماعی:

         همان­طور که به موفقیت­­های تحصیلی دانش­آموزان پاداش می­دهید به موفقیت آن­ها در یادگیری مهارت­های اجتماعی نیز پاداش بدهید. مثل دادن ستاره و نوشتن کلمه­ی «عالی» روی برگة آنها. اما پس از مدتی به این نتیجه می­رسید که استفاده­ی دانش­آموزان از مهارت­های اجتماعی، خودش پاداش است. دانش­آموزان خیلی زود می­فهمند که به استفاده از این مهارت­ها علاقه دارند. آن­ها به تعریف کردن از دیگران و تعریف شدن از خودشان علاقه پیدا می­کنند؛ و از گفتن و  شنیدن کلمات تشویق­آمیز لذت می­برند.

فصل هفتم- حل مشکلات

      با دانش­آموزی که قبول نمی­کند در فعالیت­های یک گروه شرکت کند، چه کنیم؟

       1 - تاکید بر این نکته که گروه­بندی­ها همیشگی نیستند.  2- به دانش آموزان اخطار می­کنیم که« افراد گروه­های ناکارآمد با هم باقی می­مانند تا بتوانند کارآمد بودن خودشان را نشان دهند».

 3- با دانش­آموزان ناراضی به شیوه­ی تشویق­آمیز و تشویق کننده صحبت کنید چنان که گویی به مشارکت آتی آنان اطمینان دارید.  4- با مشاهده­ی رفتار مثبت فرد در گروه بلافاصله در مقابل اسمش مثبت بزنید و به او نشان دهید.   5- از گروه کمک بخواهید و از آن­ها بپرسید که چه کاری به مشارکت آن فرد در گروه کمک می­کند.     6- اگر هیچ کاری مؤثر واقع نشد، به دانش­آموز ناراضی فرصت بدهید همه­ی تکالیف را به تنهایی انجام دهد؛ به احتمال زیاد آن­ها به سرعت به گروه برمی­گردند زیرا درمی­یابند که فکر دو نفر بهتر از فکر یک نفر کار می­کند.

    با دانش ­آموزی که به خاطر مشکلات رفتاری­اش کسی دوست ندارد با او هم­گروه شود چه کنیم؟

          1- استفاده از مشاور مدرسه تا راهبردی برای تغییر رفتار دانش آموز طراحی کند.  2- با دانش آموز گفت و گو کنید و در گفت و گویی نشاط آور به او نشان بدهید که از کارکردن باهم کلاسی­های خود چقدر کیف خواهد کرد. در هر حالت صریح باشید و وجود مشکل را تصدیق کنید. 3- دادن پاداش اضافی به گروه (نمره­ی  ارفاقی). از گروه برای کارکردن با آن دانش­آموز حمایت کنید.   می­توان با صراحت و آشکارا  به گروه  گفت که چرا از امتیاز ارفاقی برخوردار است. 4- در کار گروه دخالت کنید و صراحتا انتظارات خود را به او تذکر دهید. 5- در صورت لزوم برای یک درس او را از گروه کنار می­گذاریم و به او می­گوییم دفعه­ی بعد که گروه کار جمعی داشت به او فرصت دیگری می­­دهید.

اعتراض دانش­آموزان به نمرة  گروهی:

Ø     به دقت به آنان توضیح دهید که چرا همه­ی آن­ها یک نمره می­گیرند و معیار نمره دادن چیست. 

Ø     فرصت گرفتن نمره­ی فردی به افراد را فراهم کنید. 

Ø     مدتی نمره­ی گروهی را کنار بگذارید تا زمانی که دانش­آموزان شما از کارکردن در گروه­های همیاری احساس راحتی کنند.    

Ø     قبل از این­که دانش­آموزان را به گروه­های یادگیری تقسیم کنید، اهمیت یاد گرفتن گروهی را سر فرصت به آنان توضیح دهید: در گروه­ها مهارت­های اجتماعی فرا می­گیرید که در هر شغلی که در آینده انتخاب می­کنید کمک شما خواهد بود.

Ø     بگویید: یاد دادن به دیگران به آنان کمک می­کند که دانسته­های خود را بهتر بفهمند.  

Ø     به آن­ها (دانش­آموزان زرنگ) اطمینان بدهید که اگر به هم­گروهی­های خود در یادگیری کمک کنند، نمره­ی آن­ها کم نخواهد شد.

Ø     کاری کنید که برای آن­ها منفعت داشته باشد: اگر همه­ی افراد گروه به حد معینی رسیدند، به تو نمره­ی بیشتری خواهم داد. 

Ø     اگر دانش­آموز نخبه توجهی به افراد گروه ندارد، حتما باید از نمره­ی آنان کم شود؛ تا زمانی که با جدیت برای کمک به اعضای گروه کار نکنند به تلاش­های فردیشان نمره­ی ارفاقی ندهید.

مشکلاتی که با سایر بزرگ­سالان پیش می­آید:

o       به والدین اطمینان دهیدکه شما مهارت­های اجتماعی­ای را  به فرزندانشان           می­آموزیدکه برای موفقیت در جهان واقعی ضروری است + به والدین نخبه اطمینان دهید که در این روش آنان مطلب را عمیق­تر یاد می­گیرند؛ هم­چنین به آنان توضیح دهید بعضی از دانش­آموزان نخبه در دوست­یابی مشکل دارند و این روش به آنان کمک می­کند که مهارت­های اجتماعی کسب کنند و آنان نه فقط به خاطر « مغز داشتن» بلکه به­ خاطر توانایی اجتماعیشان، تحسین شوند.

o       به مدیر و معاونان درباره­ی کاری که می­کنید و دلایل آن توضیح دهید + آن­ها را برای مشاهده­ی کلاس خود دعوت کنید + در دفتر با دیگران در مورد موفقیت این روش صحبت کنید.

مشکلاتی که با خود خواهید داشت:

ü     به یاد داشته باشید مانند هر راهبرد جدیدی که می­آزمایید پیش از بهتر شدن، کار شما نخست سخت­تر می­شود؛

ü      دو سال طول می­کشد تا معلم در این روش خبره شود ؛

ü      هدف­های واقع بینانه برای خود قرار دهید و راه­های مختلف را امتحان کنید تا ببینید که دانش­آموزان شما بیش از همه به چه مهارت­هایی نیاز دارند.

پایان