آموزش به شیوه همیاری- قسمت اول

یادگیری از طریق همیاری- قسمت اول

فصل اول- محیط­های یادگیری

جان دیویی در دهه ی 1940 معلمان را تشویق می­کردکه برای بررسی وحل مسأله، دانش اموزان را به گروه هایی تقسیم  کنند.

    سه نوع محیط یادگیری  توسط معلمین در کلاس به وجود می آید : رقابتی ، فردی ، همیاری .

شعار یک کلاس رقابتی : اگر تو ببری من می بازم و اگر من ببرم تو می بازی. از نکات منفی این گونه کلاس­ها می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

        ـ دانش اموزان یک دیگر را مانع و سد راه خود می دانند ـ بسیار سخت برای دانش آموزانی که معمولا بازنده اند و لذا در آموزش شرکت نمی­کنند- حتی برای برندگان هم آسیب به همراه دارد؛ ترس از شکست و مارک " خرخوان " خوردن- دانش آموزان متوسط نیز اجازه­ی درخشیدن پیدا نمی­کنند.

     البته رقابت به چند شرط هم بد نیست:

       رقابت بین کسانی باشد که توانایی یکسانی داشته باشند؛ تعداد برنده­ها را زیاد کنیم؛ از رقابت برای ایجاد لذت، تغییر دادن سرعت کار و مرور درس­ها استفاده شود.

     محیط یادگیری انفرادی چگونه است؟ شعار این است: ما همه در این کار تنها هستیم. دانش­آموزان از هم کلاسی خود توقع حمایت و کمک ندارد و معلم مرجع ا­­­­­­­­­­­­­­­­­صلی تک تک دانش آموزان است.

 معایب روش فردی: یادگیری ضعیف­تر چون فراگیران از نظرات دیگران محروم هستند؛ خسته کننده است؛ به یادگیری جنبه­ی انفرادی می­بخشد نه اجتماعی.

          محیط سوم، محیط همیاری است با این شعار: یا همه نجات پیدا می­کنیم و یا همگی غرق          می­­شویم. در این محیط آموزشی مرجع اصلی یادگیری، معلم نیست بلکه دانش­آموزان هستند؛ دانش­آموزان به یک دیگر کمک می­کنند، از اطلاعات، تجربه­ها و مهارت­های یکدیگر استفاده می­نمایند.

مشخصه­­های اساسی یادگیری از طریق همیاری:

   1- وابستگی مثبت: دانش­آموزان حقیقتا به هم وابسته می­باشند، هیچ یک از اعضای گروه نمی­تواند موفق شود مگر اینکه تمام اعضا موفق شوند.

   2- پاسخگویی فردی: همه باید تلاش کنند و مسؤولند مواد درسی را یاد بگیرند، (مستمع آزاد نداریم).     3 - آموزش مهارت های اجتماعی.

       رعایت سه اصل توسط معلم برای موفقیت گروه های همیار:

1ـ نظارت بردانش آموزان هنگام کار؛

2ـ در مواقع لازم در کار گروه دخالت کند؛

 3ـ نتایج حاصل از مهارت­های اجتماعی را که دانش­­­­­آموزان یاد می­گیرند و به کار می­برند به آنها بگوید.

گروه­ همیار با گروه­های کوچک تفاوت هایی دارد:

     گروه همیار: همبستگی مثبت بین دانش آموزان+ گفتگوی رودررو+ پاسخگویی فردی؛ یعنی هر فرد باید بر تمام مطالب کتاب آشنا باشد+ آموزش مهارت­­­­­های اجتماعی+ نظارت بر رفتار. اما در گروه­های کوچک: هر فرد برای خودش کار می­کند+ بار خود را بر دوش دیگران گذاشتن+ عدم آموزش نظامند+ رفتار دانش­آموزان مستقیما مورد نظارت قرار نمی­گیرد.

                               فصل دوم- مزایای یادگیری از طریق همیاری

             مزایای اجتماعی یادگیری به روش همیاری:

               مهارت­های یادگرفته در کلاس مانندگوش کردن به حرف دیگران، رعایت نوبت، ابراز عقیده کردن، تشویق دیگران، انتقاد از عقاید و ...... را می­توان در زندگی آینده و در محیط بزرگتر به کار بگیرند.

          آموزش این مهارت­ها به دو دلیل به عهده ی معلم است: 

               الف ـ فراگیری این مهارت ها برای موفقیت­های آتی دانش­آموزان اهمیت حیاتی دارند.

               ب- با توجه به وقت صرف شده پای تلویزیون و رایانه وکاهش تعامل دانش آموزان، مدرسه واقعا تنها جایی است که کودکان می­توانند مهارت­های اجتماعی را یاد بگیرند.

            نکتة مهم: اگر دانش آموزی در گروه خوب کار نکند نباید زود افراد گروه را تغییر داد. چنین رفتاری به دانش­اموز می­آموزد:

            اگر نخواهم با کسی کار کنم مجبور نیستم+  یک راه ساده برای راحت شدن از کارکردن با کسی که دوستش ندارم این است که از او شکایت کنم+ دانستن چگونه کار کردن با دیگران به اندازه­ی دانستن درس اهمیت ندارد.

       مزایای آموزشی یادگیری از طریق همیاری:

              الف-  افزایش موفقیت تحصیلی. ب- دانش­آموزان تکالیف خود را در گروه­های همیاری با موفقیت انجام می­دهند. دلایل: تمرین شفاهی یا بلند فکر کردن+ افزایش مدت زمانی که حواس دانش آموز متوجه کار است+ مباحثه و بیان افکار فردی با دیگر اعضای گروه+ یادگیری در سطوح بالا­تر+ پرورش اعتماد به نفس دانش­آموزان.

فصل سوم- شروع کار

             چگونه شروع کنیم؟   

       1- از دروس ساده شروع کنیم  2- تعیین و معرفی مهارت اجتماعی لازم که کار را برای گروه آسان­تر کند؛ مانند رعایت نوبت دیگران، گوش کردن به سخن هم­گروه­ها و ........ .

      گروه­ها چند نفری باشند؟ دو نفره (برای اول و دوم ابتدایی)، سه نفره (سوم به بالا)، چهار نفره (راهنمایی و متوسطه).

            گروه­بندی: افراد گروه نا­همگن باشند: (تند، میانی، کند)- دو بچه­ی خشن یا کناره گیر در یک گروه قرار نگیرند- اگر به مهارت خاصی نیاز است، در هر گروه حداقل یک فرد برای این کار وجود داشته باشد.

           فکر نکنید که باید دانش­­آموزانی را که مایلند با هم کار کنند در یک گروه قرار دهید، چون یکی از اهداف این روش این است که فرد یاد بگیرد با هر کسی کار کند. اگر درسی به گونه­ای است که همه از عهده­ی آن برمی­آیند می­توان افراد را به صورت تصادفی گروه بندی کرد. البته این نوع گروه­بندی در تجربه­ی اول یادگیری از روش همیاری، مخاطره­آمیز است.

      آرایش کلاس: افراد گروه در حد ممکن به هم نزدیک و از گروه­های دیگر دور باشند.

            مواد و وسایل: یک سری کامل از لوازم به دانش­آموزان هر گروه داده شود (یکی از روش­های ایجاد همبستگی مثبت).

      تنظیم صحنه: اولین بار در باره­ی اهمیت همیاری در زندگی روزمره­ی آن­ها صحبت کنیم+ تاکید روی ضرب­المثل: دو فکر یا بیش­تر از یک فکر بهتر کار می­کند+ از دانش­­آموزان بخواهیم یک رشته دستورالعمل­های منظم که باعث موفقیت آن­ها می­شوند تهیه کنند؛ آن را در معرض دید آنان قرار دهیم و کم­کم بر آن بیافزایند. مانند: آهسته صحبت کردن، به یک­دیگر کمک کردن، تشویق یک­دیگر.

             شرح دادن وظایف:

                    دانش آموزان دو وظیفه دارند، الف- وظیفه­ی درسی ب-  وظیفه­ی مهارت اجتماعی. دانش­آموزان باید عمیقا دریابندکه شما برای موفقیت آنان در فراگیری مهارت­های اجتماعی به همان اندازه­ی موفقیت در انجام وظایف درسی اهمیت قایلید+  هر فرد از گروه باید آماده باشد از تصمیم گروه دفاع کند+ معلم در کلاس به گروه­ها سر می­زند و مراقب خواهد بود که تمام افراد گروه در تبادل نظر شرکت می­کنند.

    نظارت معلم بر تعامل دانش­آموزان: نظارت بر کار هر گروه و یادداشت برداری از نحوه­ی تعامل آنان در گروه+ به این منظور باید جدولی تهیه کردکه نام دانش­آموزان هر گروه در ستون سمت راست (عمودی) و مهارت­های اجتماعی مورد نظر در ردیف بالای این جدول( ردیف افقی) قرار گیرد و میزان فعالیت هر فراگیر را در مهارت­های مورد نظر علامت بزنیم+ در حین کار می­توان به گروه نتیجه­ی مشاهدات را بازخورد داد+ تکیه بر موارد مثبت مشاهدات خود.

 مداخله در صورت لزوم:

      در صورت مشاهدة مشکل درسی در حین کار گروهی، مشکل را به خود دانش آموزان برگردانید تا مهارت حل مساله در آنها تقویت شود؛ در مورد توانایی­های خود اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند و کم­تر به معلم وابسته باشند. اگر مساله ای است که همه گروهها با آن روبرو هستند بهتر است که کار را متوقف کرد و به آنان بگوییم چگونه مساله را حل کنند.

      یک قانون مفید: فقط وقتی کسی حق دست بلند کردن برای کمک خواستن از معلم را دارد که هیچ یک از افراد گروه نتوانسته باشند به او کمک کنند.

ارزشیابی کار گروهها:

     دانش آموزان باید بدانند که هر نفر در مورد فراگیری خودش و نیز در مورد افراد هم گروهش پاسخگو است. لذا نمره­ای که یک یا دو عضو یک گروه می­گیرند برای تمام اعضای گروه منظور می­شود. برای مثال می­توان تنها یک تکلیف از هر گروه به طور تصادفی بگیریم و فقط همان ورقه را تصحیح کنیم و نمره اش را به گروه بدهیم.

      ضروری است با استفاده از اطلاعاتی که در حین مشاهدة فعالیت گروهها جمع آوری کرده­ایم، مهارت­های اجتماعی دانش آموزان را مورد ارزشیابی قرار دهیم. می­توان در انتهای کار، همة دانش آموزان را مخاطب قرار داد و آنان را تشویق کلامی کرد: من شاهد بودم که تعداد زیادی نظرشان را در موضوع مورد بحث، ابراز می­کردند و به خوبی به صحبت­های عضو گروه­شان گوش می­دادند.

  پایان قسمت اول

  ­                   

آموزش از طریق همیاری- قسمت دوم

یادگیری از طریق همیاری- قسمت دوم

فصل چهارم- ایجاد وابستگی مثبت

      در روش همیاری وابستگی مثبتی بین اعضا به وجود می­آید، به نحوی که افراد درک می­کنندکه پیروزی یا شکست برای همه اعضای گروه است نه یک نفر؛ و  همچنین همه بایستی فعال باشند و در خدمت گروه، یعنی راهی برای سواری مجانی گرفتن، وجود ندارد.

    راه­های مختلف ایجاد وابستگی مثبت:

- دادن نقش­های متفاوت به اعضای یک گروه: خواننده، ثبت کننده ،گزارشگر، وارسی کننده و ..... .

- تقسیم وظایف: واگذاری بخشی از وظیفة گروه به هر عضو گروه.

- ایجاد روحیة گروهی. در اولین جلسةکار گروهی دانش آموزان وقت داشته باشند تا یک حالت هویت گروهی       در آن­ها ایجاد شود: برای گروه شان اسم انتخاب کنند، یا یک نشان (آرم) برای خودشان بسازند یا حتی یک شعار.

- جورچین، راهبردی پیجیده برای ایجاد وابستگی مثبت درون گروهی و برون گروهی در حین فعالیت گروه­ها است که دارای مراحل زیر است: 

     1- مجموعه ای از اطلاعات را به چند بخش تقسیم کنید؛

     2- هر فرد در گروه مسؤل یک بخش از اطلاعات می شود؛

     3- هر دانش آموز اطلاعات لازم در موضوع مربوط به خود را جمع آوری و فرا می­گیرد؛

     4 - هر دانش آموز برحسب موضوعش به گروه­های تخصصی می­رود. تعداد گروه­های تخصصی- که از گروه­های مختلف اما با موضوع واحد هستند-، به تعداد بخش­هایی که یک دسته از اطلاعات تقسیم شده اند، بستگی دارد. مثلا اگر معلمی در همان مرحلة اول جورچین، مجموعه­ای از اطلاعات را به سه بخش تقسیم کرده و هر بخش را به یکی از اعضای تمامی گروه ها واگذار کرده باشد بایستی سه گروه تخصصی تشکیل داد.

    5- در گروه تخصصی، دانش آموزان که از گروه­های مختلف اما با موضوع واحد هستند، آن چه آموخته­اند را با هم مرور می­کنند و به کمک یکدیگر نواقص و ابهامات را برطرف می­کنند. این کار موجب می شود که هر دانش آموز بطور کامل به موضوع مربوط به خود مسلط شود.

      6- هر فرد به گروه خود باز می­گردد و به نوبت مطلبی را که یاد گرفته­اند به هم گروه­های خود می­آموزند.

   دو توصیة ساده و مهم معلم به دانش آموزان: یکدیگر را به نام صدا زدن+ تشویق همیاران خود. استفاده دانش آموزان از این دو مهارت سبب می­شود که گروه­های همیار آن­ها خیلی سریع به محل مورد علاقه­ی آنها تبدیل شود؛ محلی که در آن احساس ارزشمند بودن می­کنند و از یادگیری لذت می­برند.

مشکل نمره­های گروهی

      دادن یک نمره به گروه شاید مورد اعتراض والدین فرزندان تیز هوش و قوی­تر قرار گیرد. نمرة گروهی موقعی مناسب ترین روش است که مشارکت همة دانش آموزان در بدست آمدن محصول گروه، روشن باشد.

   مشکل دیگر هنگامی است که دانش اموزی هر قدر گروه به او فشار بیاورد، کار خودش را انجام نمی­دهد. در چنین وضعیتی معلم باید مداخله کند و از افراد گروه برای وادار به کار کردن دانش آموز متمرد حمایت کند. سرانجام ممکن است تصمیم بگیرد که آن دانش اموز را از گروه بیرون بیاورد.

    دانش آموزان باید متقاعد شوند که گروه­های همیاری به یادگیری کمک می­کنند ولی جای یادگیری آن­ها را نمی­گیرند. از هر فرد عضو گروه بخواهیم همة کارهای گروه را امضا کند و بدین وسیله مسؤلیت خود را به یاد داشه باشد.

فصل پنجم- آموزش مهارت­های اجتماعی

مهارت­های اجتماعی خود به سه دسته تقسیم می­شوند:

     الف- مهارت­های پایه؛ حداقل مهارت­هایی است که گروه بدون آنها هیچ کاری از دستش برنمی آید: وارد شدن آرام و سریع به گروه- آرام صحبت کردن- تا آخر کار همراه گروه ماندن- گوش دادن به حرف دیگران- دانستن وظیفة خود.

       ب- مهارت­های کارکردی؛ اعضا را قادر می­سازد به نحو مؤثری با یک دیگر کار کنند: نوبت گرفتن- نظر خود را بیان کردن-  تشویق دیگران به مشارکت-  قدردانی از مشارکت دیگران-  متمرکز نگهداشتن گروه بر روی وظیفه­اش.

     ج- مهارت­های پیچیدة تفکر: تفسیر- تحلیل روند کار گروه- ترکیب چند نظر- ارزیابی کار گروه- انتقاد کردن از نظر نه از شخص.

     البته لازم نیست که همة این مهارت­ها را به دانش آموزان خود آموزش بدهیم. شرایط سنی، توان ذهنی و پایة تحصیلی در این امر دخالت دارد.

   راه­های آموزش و تقویت  مهارت­های اجتماعی:

ü     آن مهارت را با کلمه­هایی که دانش آموزان می­فهمند تعریف کنید.

ü     کمک کنید تا نیاز به آن مهارت را حس کنند.

ü     دانش آموزان خودشان آن مهارت را توصیف کنند(کارهایی که باید انجام دهند را فهرست کنند).

ü     از دانش آموزان بخواهید آن مهارت را تمرین کنند و به دفعات لازم تکرار کنند.

ü     باید در صورت لزوم به طور منظم به مهارت­های اولیه بازگشت و تمرین بیشتری کرد.

ü     هنگام تدریس مهارت­های اجتماعی تا جایی که به فکرتان می­رسد از وسایل کمکی بصری استفاده کنید. مثلا برای مهارتی نظیر تشویق مشارکت دیگران، دانش آموزان می­توانند روی یک نوار کاغذی هر قدر که بخواهند مطالب با مزه بنویسند و شما آنرا روی دیوار کلاس یا بالای تخته آویزان کنید.

ü     آموزش یک مهارت متوقف نمی­شود تا این که استفاده از آن به صورت عادت درآید.

فصل ششم- شیو­­ه­های مراقبت از تعامل دانش آموزان

1-     تهیة برگه یا چک لیست برای جمع­آوری اطلاعات. هنگام بازخورد دادن و نشان دادن اطلاعات ثبت شده، توصیف کننده باشید نه ارزشیاب.

2-     وارد کردن دانش آموزان در ارزشیابی رفتار خودشان:

        الف- خودپایی دانش آموزان؛ چک لیستی از مهارت­های مورد نطر با کلماتی مانند تمام اوقات، بیشتر اوقات، گاهی اوقات و بندرت تهیه و دانش آموزان هر گروه با توجه به فعالیت هایشان به آن پاسخ دهند.

        ب- استفاده از دانش­آموزان به عنوان مشاهده­گر: به محض این­که دانش­آموزان شما به کار جمعی عادت کردند می­توانید از دانش­آموزان برای مشاهده­ی کار گروه­ها کمک بگیرید. در این صورت آن­ها می­توانند تا نکات بیشتری در مورد مهارت­های اجتماعی بیاموزند و استفاده از این مهارت­ها نزد خودشان تقویت می­شود و وقت شما تا اندازه­ای آزاد می­شود. آن­ها می­فهمند که شما هم نمی­توانید متوجه همه­ی چیزهایی شوید که در گروه آن­ها رخ می­دهد + فرد علاقه­مند به سلطه بر گروه وقتی مشاهده­گر شد، می­بیند که گروه بدون مشارکت وی نیز به خوبی عمل می کند؛ و در نتیجه ممکن است از این رویه دست بردارند.

 پاداش دهی و تحکیم موفقیت در مهارت­های اجتماعی:

         همان­طور که به موفقیت­­های تحصیلی دانش­آموزان پاداش می­دهید به موفقیت آن­ها در یادگیری مهارت­های اجتماعی نیز پاداش بدهید. مثل دادن ستاره و نوشتن کلمه­ی «عالی» روی برگة آنها. اما پس از مدتی به این نتیجه می­رسید که استفاده­ی دانش­آموزان از مهارت­های اجتماعی، خودش پاداش است. دانش­آموزان خیلی زود می­فهمند که به استفاده از این مهارت­ها علاقه دارند. آن­ها به تعریف کردن از دیگران و تعریف شدن از خودشان علاقه پیدا می­کنند؛ و از گفتن و  شنیدن کلمات تشویق­آمیز لذت می­برند.

فصل هفتم- حل مشکلات

      با دانش­آموزی که قبول نمی­کند در فعالیت­های یک گروه شرکت کند، چه کنیم؟

       1 - تاکید بر این نکته که گروه­بندی­ها همیشگی نیستند.  2- به دانش آموزان اخطار می­کنیم که« افراد گروه­های ناکارآمد با هم باقی می­مانند تا بتوانند کارآمد بودن خودشان را نشان دهند».

 3- با دانش­آموزان ناراضی به شیوه­ی تشویق­آمیز و تشویق کننده صحبت کنید چنان که گویی به مشارکت آتی آنان اطمینان دارید.  4- با مشاهده­ی رفتار مثبت فرد در گروه بلافاصله در مقابل اسمش مثبت بزنید و به او نشان دهید.   5- از گروه کمک بخواهید و از آن­ها بپرسید که چه کاری به مشارکت آن فرد در گروه کمک می­کند.     6- اگر هیچ کاری مؤثر واقع نشد، به دانش­آموز ناراضی فرصت بدهید همه­ی تکالیف را به تنهایی انجام دهد؛ به احتمال زیاد آن­ها به سرعت به گروه برمی­گردند زیرا درمی­یابند که فکر دو نفر بهتر از فکر یک نفر کار می­کند.

    با دانش ­آموزی که به خاطر مشکلات رفتاری­اش کسی دوست ندارد با او هم­گروه شود چه کنیم؟

          1- استفاده از مشاور مدرسه تا راهبردی برای تغییر رفتار دانش آموز طراحی کند.  2- با دانش آموز گفت و گو کنید و در گفت و گویی نشاط آور به او نشان بدهید که از کارکردن باهم کلاسی­های خود چقدر کیف خواهد کرد. در هر حالت صریح باشید و وجود مشکل را تصدیق کنید. 3- دادن پاداش اضافی به گروه (نمره­ی  ارفاقی). از گروه برای کارکردن با آن دانش­آموز حمایت کنید.   می­توان با صراحت و آشکارا  به گروه  گفت که چرا از امتیاز ارفاقی برخوردار است. 4- در کار گروه دخالت کنید و صراحتا انتظارات خود را به او تذکر دهید. 5- در صورت لزوم برای یک درس او را از گروه کنار می­گذاریم و به او می­گوییم دفعه­ی بعد که گروه کار جمعی داشت به او فرصت دیگری می­­دهید.

اعتراض دانش­آموزان به نمرة  گروهی:

Ø     به دقت به آنان توضیح دهید که چرا همه­ی آن­ها یک نمره می­گیرند و معیار نمره دادن چیست. 

Ø     فرصت گرفتن نمره­ی فردی به افراد را فراهم کنید. 

Ø     مدتی نمره­ی گروهی را کنار بگذارید تا زمانی که دانش­آموزان شما از کارکردن در گروه­های همیاری احساس راحتی کنند.    

Ø     قبل از این­که دانش­آموزان را به گروه­های یادگیری تقسیم کنید، اهمیت یاد گرفتن گروهی را سر فرصت به آنان توضیح دهید: در گروه­ها مهارت­های اجتماعی فرا می­گیرید که در هر شغلی که در آینده انتخاب می­کنید کمک شما خواهد بود.

Ø     بگویید: یاد دادن به دیگران به آنان کمک می­کند که دانسته­های خود را بهتر بفهمند.  

Ø     به آن­ها (دانش­آموزان زرنگ) اطمینان بدهید که اگر به هم­گروهی­های خود در یادگیری کمک کنند، نمره­ی آن­ها کم نخواهد شد.

Ø     کاری کنید که برای آن­ها منفعت داشته باشد: اگر همه­ی افراد گروه به حد معینی رسیدند، به تو نمره­ی بیشتری خواهم داد. 

Ø     اگر دانش­آموز نخبه توجهی به افراد گروه ندارد، حتما باید از نمره­ی آنان کم شود؛ تا زمانی که با جدیت برای کمک به اعضای گروه کار نکنند به تلاش­های فردیشان نمره­ی ارفاقی ندهید.

مشکلاتی که با سایر بزرگ­سالان پیش می­آید:

o       به والدین اطمینان دهیدکه شما مهارت­های اجتماعی­ای را  به فرزندانشان           می­آموزیدکه برای موفقیت در جهان واقعی ضروری است + به والدین نخبه اطمینان دهید که در این روش آنان مطلب را عمیق­تر یاد می­گیرند؛ هم­چنین به آنان توضیح دهید بعضی از دانش­آموزان نخبه در دوست­یابی مشکل دارند و این روش به آنان کمک می­کند که مهارت­های اجتماعی کسب کنند و آنان نه فقط به خاطر « مغز داشتن» بلکه به­ خاطر توانایی اجتماعیشان، تحسین شوند.

o       به مدیر و معاونان درباره­ی کاری که می­کنید و دلایل آن توضیح دهید + آن­ها را برای مشاهده­ی کلاس خود دعوت کنید + در دفتر با دیگران در مورد موفقیت این روش صحبت کنید.

مشکلاتی که با خود خواهید داشت:

ü     به یاد داشته باشید مانند هر راهبرد جدیدی که می­آزمایید پیش از بهتر شدن، کار شما نخست سخت­تر می­شود؛

ü      دو سال طول می­کشد تا معلم در این روش خبره شود ؛

ü      هدف­های واقع بینانه برای خود قرار دهید و راه­های مختلف را امتحان کنید تا ببینید که دانش­آموزان شما بیش از همه به چه مهارت­هایی نیاز دارند.

پایان